Amasya Genelgesi (21/22 Haziran 1919

Mustafa Kemal Paşa, Anadolu ve Rumeli örgütlerini birleştirmek için Sivas'ta bir genel kongre toplama kararındaydı. Bu amaçla emir subayı Cevat Abbas Bey'e 21 Haziran'ı 22 Haziran'a bağlayan gece bir genelge yazdırdı. Bir bakıma Amasya Genelgesi ulusal kurtuluş hareketimizin ve büyük ******'ün başlattığı bağımsızlık savaşımızın çıkış noktasıdır, denilebilir.
Bu genelgenin önemli noktaları şunlardı:

1. Vatanın bütünlüğü, ulusun bağımsızlığı tehlikededir. İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletlerinin etki ve denetimi altında bulunduğundan yüklendiği sorumlulukların gereğini yerine getirememektedir. Ulusun bağımsızlığını gene ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. Ulusun haklı sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak bir millî heyetin varlığı gerekmektedir. Anadolu'nun her yönden en güvenilir yeri olan Sivas'ta ulusal bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır. Bunun için bütün illerin her sancağından halkın güvenini kazanmış üç delegenin en hızlı şekilde yola çıkarılması gerekmektedir. Her hangi bir kötü durumla karşılaşılabileceği düşünülerek bu iş millî bir sır olarak tutulmalı ve delegeler yolculuklarını gizli olarak sürdürmelidirler.

2. Doğu illeri adına 10 Temmuz'da Erzurum'da bir kongre toplanacaktır. O güne kadar öteki illerin temsilcileri de Sivas'a ulaşabilirlerse Erzurum Kongresi'nin üyeleri de Sivas'ta yapılacak genel kongreye katılmak üzere yola çıkacaklardır.

3. Temsilcilerin Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Dernekleri ve Belediye Başkanlıkları ile başka yoldan seçilmeleri ve yola çıkarılmaları konusunda yurt sevginizin yardımını ve seçilen kimselerin adları iye yola çıkış zamanlarının bildirilmesini rica ederim.

4. Bu telgrafın alındığının hemen bildirilmesini rica ederim.
Sivas Kongresi'ne çağrı anlamındaki bu genelge, askerî ve sivil makamlara şifreli olarak gönderildi. Bundan başka Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'daki Ahmet İzzet Paşa, Halide Edip, Kara Vasıf, AHmet Rıza gibi önem verdiği kişilere bir mektupla genelgeyi gönderdi. Bu mektubunda, sadece mitingler düzenlemekle kurtuluşun sağlanmasının mümkün olmadığını, doğrudan ulusun bağrından çıkacak bir güce dayanmak gerektiğini, bundan böyle İstanbul'un Anadolu'ya bağlı olmasını ve bu konuda pek çok kişiye önemli görevlerin düştüğünü bildiriyordu.

Amasya Genelgesi, Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat Paşa (Cebesoy), Rauf Bey (Orbay), Refet Bey (Bele) ve Mustafa Kemal Paşa'nın karargâh heyetinde bulunanlar tarafından imzalanmış, ayrıca Kâzım Karabekir ve Cemal (Mersinli) Paşaların telgraflı onayları alınmıştı. Amasya Genelgesi, millî kurtuluş mücadelesinin gerekçe ve yöntemini içeren bir program özelliği taşımaktadır. Önce vatanın ve milletin karşı karşıya bulunduğu tehlikeler ortaya konmakta, ardından da kurtuluş çaresi gösterilmektedir. Vatanın bütünlüğünün tehlikede olduğunu belirten ifadenin, aynı zamanda bölgesel kurtuluşu çare olarak görenlere de bir mesaj olduğu söylenebilir.

İstanbul Hükümeti'nin güçsüzlüğünün vurgulanmasından sonra yerine millî bir kurulun oluşturulmasının zorunlu görülmesi, genelgeye bir ihtilal bildirisi niteliğini kazandırmaktadır. Milletlerin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararının kurtaracağı ifadesi genelgenin adeta ruhunu oluşturmaktadır. Bununla millî bağımsızlık ve millî egemenlik fikri vurgulanmaşı, kurtarıcı olarak padişah ve halifenin güçlü devletlerin manda ve himayesinin yerini millet ve milliyetçilik unsurları almıştır. Amasya Genelgesi millî bir kongrenin toplanmasını öngördüğünden milletin birlik ve beraberliğni sağlamada ilk önemli girişim olmuştur.